ՆԵՐՍԵՍ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԱՇՏԱՐԱԿԵՑԻ

1814-1828 (առաջնորդական տարիներ). ՆԵՐՍԵՍ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԱՇՏԱՐԱԿԵՑԻ: Եկեղեցական, մշակութային ականավոր գործիչ, ազգային-ազատագրական շարժման ռահվիրա: Ավազանի անունը եղել է Թորոս: Որդին էր Տեր Հարություն քահանա Շահազիզյանի: Մայրը բյուրականցի մի հայուհի էր Սուսամբար անունով: Ծնվել է 1770 թ. փետրվարի 13-ին Աշտարակում: 1791 թ. ձեռնադրվել է սարկավագ: 1794 թ.` վարդապետ, 1808 թ.` եպիսկոպոս և արքեպիսկոպոս: 1814 թ. մարտի 7-ին նշանակվում է վիրահայոց թեմի առաջնորդ: 1822 թ. Սուրբ Ղևոնդյանց քահանայից տոնին, փետրվարի 7-ին կատարում է հիմնօրհնեքը (Ստ. Մալխասեան, Համառօտ պատմութիւն Ներսիսեան հոգևոր դպրոցի, Թիֆլիս, 1900, էջ 17) Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի` ներկայությամբ Երմոլով կուսակալի: Ներսիսյան դպրոցի շինությունն ավարտվում է 1824 թ. և նույն տարվա դեկտեմբերի 1-ին այն բացվում է ձեռամբ Հարություն քահանա Ալամդարյանի: 1828 թ. Պասկևիչի կարգադրությամբ Աշտարակեցուն ուղարկում են Բեսարաբիա որպես Բեսարաբիայի հայոց թեմի առաջնորդ: Դա մի տեսակ պարտադրված ազատ աքսոր էր: 1828-1829 թթ. Ներսես Աշտարակեցին կազմակերպել է հայերի ներգաղթ Պարսկաստանից և Թուրքիայից: Կարնո նահանգից մոտ 90.000 հայեր տեղավորել է Ախալցխայի և Ախալքալաքի շրջաններում:

1843 թ. օծվել է Ամենայն հայոց կաթողիկոս Ներսես Ե անունով:

Ապրել է փոխ առ փոխ Էջմիածնում և Թբիլիսիում: Աշտարակեցուց հիշատակ են մնացել. Թբիլիսիում Ներսիսյան դպրոցի շենքը, Էջմիածնում` Ներսիսյան լիճը և Ներսիսյան անտառը:

Ներսես Ե Կաթողիկոսը վախճանվել է 1857 թ. փետըրվարի 13-ին, 87 տարեկան հասակում, Թբիլիսիի հայոց առաջնորդարանի գրասեղանի առջև: Հետագայում նրա մարմինը տեղափոխում են Ս. Էջմիածին: