ՄԱԿԱՐ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԹԵՂՈՒՏՑԻ (ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ)

1864-1878 (առաջնորդական տարիներ). ՄԱԿԱՐ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԹԵՂՈՒՏՑԻ (ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ): Ծնվել է Մուշի նահանգի Թեղուտ գյուղում 1813 թ.: Որդին է Հազրոյենց Տեր Պետրոս քահանայի: 1828-1834 թթ. սովորել է Ս. Էջմիածնի ժառանգավորաց վարժարանում: 1842 թ. ձեռնադրվել է վարդապետ, իսկ մի տարի անց նշանակվել է Ս. Էջմիածնի ժառանգավորաց վարժարանի տեսուչ, ուր միաժամանակ զբաղվել է դասախոսական աշխատանքով: Շրջագայել է Պարսկաստանի, Թուրքիայի, Ռուսաստանի հայաշատ շրջաններում և հավաքել բազմաթիվ հայերեն ձեռագրեր, որոնցով հարստացրել է Ս. Էջմիածնի մատենադարանը:

1848 թ. ընտրվել է Ս. Սինոդի անդամ, իսկ 1849 թ. նշանակվել է Ս. Էջմիածնի մատենադարանի վարիչ: 1852 թ. ապրիլի 12-ին ստանում է ծայրագույն վարդապետական աստիճան և նույն թվի օգոստոսի 15-ին ձեռնադրվում է եպիսկոպոս, ապա 1859 թ. նրան շնորհվում է արքության պատիվ: 1862 թ. նշանակվում Տփղիսի կառավարիչ և 1864 թ. մարտի 15-ին` նույն վիճակի առաջնորդ: 1876 թ. փետրվարի 20-ին Թեղուտցին Նոր-Նախիջևանի և Բեսարաբիայի առաջնորդ է: Նա այդ պաշտոնը վարում է մինչև 1885 թվականը, երբ Ազգային-Եկեղեցական ժողովի կողմից ընտրվում է Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս:

Մակար կաթողիկոսը իր փորձառությամբ և խոհականությամբ իր վեց տարվա կաթողիկոսության շրջանում ունեցավ արդյունավետ գործունեություն, սակայն նա միշտ սիրում էր կրկնել. «Մարդը գործի կկոչեն, երբ արդեն ուժաթափ եղած է»:

Մակար կաթողիոսը 1888 թ. սկսել է կատարել Մայր Տաճարի վերանորոգությունը: Վերջին անգամ Մայր Տաճարը վերանորոգվել էր Մովսես Գ. Տաթևացի (1629-1632 թթ.) կաթողիկոսի կողմից: Մակար կաթողիկոսի հաջորդ մեծ ձեռնարկումը Մայր Աթոռի տպարանի հիմնարկեքն էր:

Մակար կաթողիկոսն էր, որ, առաջին անգամ լինելով, Գերմանիա ուսման ուղարկեց երկու սարկավագների` Կարապետ Տեր-Մկրտչյանին` աստվածաբանության մեջ խորանալու, իսկ Սողոմոն Սողոմոնյանին` (Կոմիտաս վարդապետ) երաժշտության մեջ:

Մակար Թեղուտցու ջանքերով հնարավոր եղավ ստանալ ցարական արքունիքի թույլտվությունը` Հայաստանում հայկական դպրոցները վերաբացելու և կաթողիկոսական իրավունքները վերականգնելու:

Մակար կաթողիկոսը վախճանվել է 1891 թ. և թաղվել Ս. Էջմիածնի Մայր Տաճարի զանգակատան մոտ: (Մ. Օրմանեան. «Ազգապատում», Հ. Գ. հոդվ. 2917, 2945, 2951, 2952: Գ. Ստեփանյան «Կենսագրական բառարան»: Հ. Ս. Հ. հատոր 7):