ԳԱՐԵԳԻՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆՑ

1900-1901 (առաջնորդական տարիներ). ԳԱՐԵԳԻՆ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆՑ (ՀՍՀ, Հ. 6): Հայ մշակութային գործիչ, մանկավարժ, հայագետ, Հայաստանի գիտական ինստիտուտի գիտնական անդամ (1921 թ.), փիլիսոփայության դոկտոր (1897 թ. Լայպցիգ), Մոսկվայի կայսերական հնագիտական ընկերության կովկասյան բաժանմունքի և Պետերբուրգի կայսերական հնագիտական ընկերության իսկական անդամ (1902 թ.):

Ծնվել է Ղարաբաղի Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ գյուղում, 1867 թ. դեկտ. 17-ին: Սովորել է Ս. Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում և ավարտել այն 1890 թ.: Բարձրագույն կրթությունն ստացել է Բեռլինի, Հալլեի, Լայպցիգի համալսարաններում (1892-1896 թթ.): 1897 թ. դասախոսել է Գևորգյան ճեմարանում, ապա նշանակվել է ճեմարանի տեսուչ 1905, 1906, 1915-1917 թթ.: 1897 թ. ձեռնադրվել է աբեղա և նույն թվին ստացել վարդապետական աստիճան: 1900-1901 թթ. վիրահայոց թեմի առաջնորդական փոխանորդ է, Գևորգ արքեպիսկոպոս Սուրենյանցի առաջնորդության շրջանում: Պաշտոնավարել է Էջմիածնի Ս. Հռիփսիմե վանքում` իբրև վանահայր: 1907-1908 և 1915-1917 թթ. նշանակվել է «Արարատ» ամսագրի խմբագիր: 1917 թ. ձեռնադրվել է եպիսկոպոս: 1918 թ. մասնակցել է Սարդարապատի ճակատամարտին:

Երևանի համալսարանում դասավանդել է արվեստի պատմություն և հնագիտություն: Մասնակցել է Ալ. Թամանյանի հետ Հայաստանի հուշարձանների պահպանության կոմիտեի ստեղծմանը: 1925 թ. ստացել է արքության պատիվ: 1927-1933 թթ. Ղրիմի և Նոր-Նախիջևանի, իսկ 1938-1943 թթ. ԱՄՆ-ի հայոց թեմերի առաջնորդ: 1943 թ. ընտրվել է Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիո: Վախճանվել է 1952 թ. հունիսի 21-ին Անթիլիասում (Լիբանան):

Մեծ երախտավորից հիշատակ են մնացել բազմաթիվ գիտական մեծարժեք աշխատություններ, որոնք վերաբերում են հատկապես հնագիտությանը, հայ մշակույթին ու արվեստին: Ունի բազմաթիվ անտիպ գործեր: