დაარსდა 1251წ.

მისამართი: ქ. თბილისი, სამღებროს ქ. 5

დაარსდა 1805/1806 წ.

მისამართი: ქ. თბილისი, არმაზის ჩიხი, შესახვევი I (ყოფილი არმაზის ქ. 18)

დაარსდა 1837 წელს

მისამართი: ხმალაძის ქ. 7 (II გურამიშვილის ქ. 7)

მოიხსენიება 1860 წელს

დაარსებულია 1830-იან წლებში.

დაარსდა 2000 წელს.

მოიხსენიება 1837 წელს.

დაარსებულია 2005 წელს.

პირველად მოიხსენიება 1839 წელს.

სურბ ჰრიფსიმე ეკლესია

მოიხსენიება 1837 წელს.

მოიხსენიება 1840 წელს.

სურბ გრიგორ ნარეკაცი ეკლესია: აშენდა 1868 წ. ეკლესია ქვით ნაგები და ფიცრით გადახურული ყოფილა⁴⁹.

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში

მოხსენებები არის 1830-იანი წლებიდან, 1850 წელს ძველი ეკლესიის ადგილას საძირკვლიდან აშენდა ახალი ეკლესია, მისამართი: ქ. ახალქალაქი, თავისუფლების ქ. 55.

დაარსდა 1830-იან წლებში.

სბ. ერორდუტყუნ ეკლესია

დაარსდა 19-ე საუკუნის I ნახევარში

სრბოც ღევონდიანც ეკლესია: 1850-იანი წლებიდან მოყოლებული სხვადასხვა დოკუმენტურ წყაროში მრავალჯერ არის ნახსენები სოფ. პატარა გონდრიოს „სურბ გევორგ“ ეკლესიის სახელით, რომელსაც 1869 წლიდან სახელწოდება შეეცვალა და ამჟამად „სრბოც ღევონდიანც“ სახელს ატარებს. ცნობილია, რომ ეკლესიას 1868-69 წწ. რესტავრაცია ჩაუტარდა და ამასთან ერთად ხელახლად იკურთხა- სახელიც გადაერქვა.

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

დაარსდა 1869 წელს.

იხსენიება 1850-იანი წლებიდან.

სრულიად განახლდა 1875 წელს.

დაარსდა 1862 წელს.

დაარსდა 1830-იან წლებში.

დაარსდა 1830 წელს.

დაარსდა 2013 წელს.

დაარსდა 1850 წელს.

დაარსდა 1850 წელს.

ნინოწმინდის რაიონში მდებარე თანამედროვე სახელწოდებით სოფ. დილითი/დილიფი- დილივიკ სახელწოდებით სომხურ ბიბლიოგრაფიაში პირველად 988 წელს არის ნახსენები, ხოლო დლივ სახელწოდებით 1595

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში

ეკლესიის დაარსება: წალკის მუნიციპალიტეტის სოფ. ნარდევანის „სურბ სარგის“ ეკლესიის შესახებ ძირითადი ცნობებს გვაწვდის სომეხთა სამოციქულო მართლმადიდებელი წმიდა ეკლესიის საქართველოსა და იმერეთის ეპარქიის კონსისტორიის ფონდის საარქივო დოკუმენტები. კერძოდ, ყველაზე ადრეული ცნობები 1839-1840 წლებნით თარიღდება. სოფ ნარდევანის „სურბ სარგის“ ეკლესიის დაარსებასთან დაკავშირებით ანალოგიურ ცნობებს გვაწვდის ასევე საქართველოს ეროვნულ არქივის შესაბამის ფონდებში დაცული დოკუმენტაცია[1]. 1840 წლის ეპარქიის ეკლესიების ცნობარის თანახმად, „სურბ სარგის“ ეკლესიის მრევლის რიცხვი 334 შეადგენდა [2], მღვდლად კი მანუკ სარგსიანი არის მოხსენებული[3]. 1860-იან წლებში ეკლესია ქვის ნაგებობად იხსენიება[4]. 1885 წელს გაზეთ „არძაგანქში“ გამოქვეყნებული „მოგზაურობის მოგონებათა“ მოწოდებული ცნობების მიხედვით, რაიონის სომხურ ეკლესიებში არსებული ვერცხლის ჭურჭელი და სახარებები გადმოსახლებულმა სომეხმა მოსახლეობამ თან წამოიღო წინა საცხოვრებელი ადგილებიდან. ნარდევანის „სურბ სარგის“ ეკლესიას ასევე ჰქონდა ხელნაწერი სახარება, რომელიც ქ. ერზნკაში 1041 წელს გადაიწერა («ի' Հայրապետութեան Տեառն Դաւթի և յարքեպիսկոպոսութեան Երզնկայի Տեառն Ռոտակեսի»)[5] („საპატრიარქოს ხელმძღვანლის დავითისა და იერზინკის საეპისკოპოსოს ხელმძღვანლის როტაკესის მიერ“)[5]. ეკლესიას ჰქონდა ასევე ლოცვანი, კონდაკი, სიმეონის პატარა საეკლესიო კალენდარი[6]. 

არქიტექტურა: ეკლესია თლილი ქვით აშენებული, თაღოვანი შენობა, შემოსაზღვრული ქვითკირის გალავნით[7]. ეკლესია ბაზილიკური ტიპის ძეგლია, რომელიც წითელი ტუფისაგან არის აგებული. ეკლესიის აღმოსავლეთ მხარე ნახევრადმიწურია. ზოგადი ზომებია: 12,01x9,54 მ. შესასვლელი დასავლეთის მხრიდან აქვს, რომლის ზედა ნაწილიც ორნამენტებით არის გაფორმებული. შესასვლელის ზედა ნაწილში ორი სომხურენოვანი წარწერაა[8]․

1. 2005. ՆՈՐՈՔԵՑ ՊԱՐՈՆ | ԳՐԻԳՈՐ ՄԵԼԹՈՆՅԱՆ. Ֆ. (Թարգմանություն, 2005. Վերականգնված պարոն Գրիգոր Մելտոնյան Ֆ. կողմից)։

1. 2005 წელს აღდგენილი ბ-ნი გრიგორ მელტონიანის ფ.-ის მიერ“.

2. ՅԻՇԱՏԱԿԵՆ ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԳԻՍ ԵԿԵՂԵՑԻՍ | Ի ԳՈՒՂՆ ՆԱՐՏԻՎԱՆՆՈՒ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅԱՆ [Ե] ՄԻ | ԿԳԴԵԼՈՆԵՐՆ Ի ԿԱՐՆԱ ՆՈՐՈՔԵՑԻՆ 1865 ԱՄԻ.

(Հիշատակ է Սբ Սարգիս եկեղեցիս ի գյուղն Նարդևանու հասարակության նորոգեցին 1865 ամի)[9]:

„სახსოვრად „სურბ სარგის“ ეკლესია სოფ. ნარდევანის საზოგადოებას განახლებული 1865 წ.“[9].

სამრევლო მღვდლები: სოფ. ნარდევანის „სურბ სარგის“ ეკლესიის მღვდლებს შორის ყოფილან მღვდელი ჰაკობ მარტიროსიანი[10], მღვდელი თოროს სნღჩიანი[11]. მღვდელმსახურობდნენ 1860-1880-იან წლებში.

სკოლა: სოფ. ნარდევანის ერთი ოთახისაგან შემდგარი საეკლესიო-სამრევლო სკოლა ეკლესიის შიდან ეზოში იყო გახსნილი[12]. შემდგომში დაიხურა. 1906  წლის მდგომარეობით სოფელს სკოლა არ ჰქონდა[13].

ეკლესიის განახლება: საბჭოთა წლებში სოფ. ნარდევანის „სურბ სარგის“ ეკლესიაც დაიხურა და საწყობად გადაკეთდა. სოფლის მოსახლეობა მოწმობს, რომ ეკლესიას ზარი ჩამოხსნეს და სკოლას გადაეცა, თუმცა შემდგომ პერიოდში სოფლის მოსახლეობის ძალისხმევით ის უკან- ეკლესიას დაუბრუნდა[14]. პოსტსაბჭოთა წლებში ეკლესია ნაწილობრივ განახლდა სოფლის მოსახლეობის მიერ. ამჟამად ეკლესია ფუნქციონირებს და ემსახურება ხალხის სულიერ საჭიროებებს.

საქართველოს სომეხთა ეპარქია

საქართველოს სომხური ისტორიულ კულტურული მემკვიდრეობის შესწავლის ცენტრი

[1] საქართველოს ეროვნული არქივი: https://archival-services.gov.ge/saeklesio/regions/location/48:

[2] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4 և շրջ.:

[3] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 457, թ. 55 և շրջ.:

[4] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 75:

[5] „არძაგანქ“, 1885, N 3, გვ. 41:

[6] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 2589, թ. 123:

[7] „არძაგანქ“, იმავე ადგილას.

[8] საქართველოს სომხური ისტორიულ კულტურული მემკვიდრეობის შესწავლის ცენტრი.
საქართველოს სომეხთა ეპარქია.

[9] ა. დავთიანი, სომხური და შერეული საცხოვრებელი ადგილები საქართველოში, ერევანი, 1997, გვ. 421.

[10] სეა, ֆ. 53, ց. 2, գ. 4285, թ. 2:

[11] სეა, ֆ. 53, ց. 2, գ. 4292, թ. 2; գ. 4316, թ. 2:

[12] „არძაგანქ“,იმავე ადგილას.

[13] სეა, ֆ. 35, ց. 1, գ. 174, թ. 61:

[14]http://hetq.am/arm/news/44675/haxtanakci-slaviky.html

იხსენიება მე-19 საუკუნის 30-40-იანი წლებიდან.

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

იხსენიება მე-19 საუკუნის 60-იანი წლებიდან

აშენდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

დაარსდა 1879 წელს ფიცრით ნაგები ეკლესიის საძირკველზე

აშენდა 1895- 1899 წწ.

მისამართი: ქ. ბათუმი, ჟორდანიას ქუჩა, 39

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევრში

ეკლესიის პირველი კურთხევა ჩატარდა 1844 წ.

აშენდა 2012 წელს.

დაარსდა მე-19 საუკუნის ბოლოსა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში.

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

დაარსდა მე-10-11 საუკუნეებში

განახლდა მე-19 საუკუნეში.

 დაარსდა 1863 წ.

დაარსდა მე-19 საუკუნის 60-იან წლებში.

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.