ღუშჩი- „სურბ გევორგ“ ეკლესია

დაარსდა მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში.

ეკლესიის დაარსება: ღუშჩი სომეხი ეროვნების მოსახლეობით დასახლებული სოფელია წალკის რაიონში. ადმინისტრაციული ცენტრიდან დაშორებულია 22კმ-ით, სამხრეთ-დასავლეთით. სოფლის ორ ეკლესიაზე ცნობებს გვაწვდის როგორც საარქივო დოკუმენტები, ასევე იმ პერიოდის პრესა. სომეხთა სამოციქულო მართლმადიდებელი წმიდა ეკლესიის საქართველოს და იმერეთის ეპარქიის მე-19 საუკუნის 30-40-იანი წლების საარქივო დოკუმენტებში იხსენიება ასევე „სურბ ნშან“ სახელობის ეკლესია. კერძოდ, ეპარქიის ეკლესიების 1840 წლის ცნობარის თანახმად, „სურბ ნშან“ ეკლესიის მრევლის რიცხვი 133 შეადგენს[1]. მღვდლად იხსენიება მიქაელ ტერ-ავეტისიანი[2]. 1845 წლის ცნობრში აღნიშნულია, რომ სოფელს აქვს 1 ხის სამრევლო ეკლესია[3]. იდეაში საუბარია კვლავ „სურბ ნშან“ ეკლესიაზე.

1866 წლის ცნობრში აღნიშნულია 1 ქვის ეკლესია[4]. უკანასკნელთან მიმართებაში საუბარია „სურბ გევორგ“ ეკლესიაზე, რადგან 1860-1880-იანი წლების საარქივო დოკუმენტაციაში უკვე არსებობს ცნობები „სურბ გევორგ“ სახელობის ეკლესიაზე. ა. დავთიანის მიხედვით, „სურბ გევორგ“ ეკლესია 1855 წელს დაარსდა, საზოგადოების სახსრებით[5]. თუმცა 1885 წ. გაზეთ „არძაგანქ“-ში გამოქვეყნებული „მოგზაურობის მოგონებათა“ თანახმად, სოფ. ღუშჩის ქვით აშენებული, დიდებული ეკლესია, სამრეკლო და ღობე საკუთარი სახსრებით ააშენეს იმავე სოფლის მკვიდრებმა, მომლოცველმა ჰოვაკიმ და ოჰან მეჰრაბიანებმა. სავარაუდოდ, ჩანაწერი ეხება ზემოთ აღნიშნულ „სურბ გევორგ“ ეკლესიას. თუმცა დაარსების თარიღი არ არის მითითებული.

ავტორი აღნიშნავს, რომ სოფელში ამ ეკლესიის გარდა ასევე არის კიდევ ერთი პატარა ეკლესია, რომელთან ახლოსაც წალკის ეპარქიული შედეგების ქვით ნაგები მონაცემთა ბაზა მდებარეობს[6]. შეიძლება დავასკვნათ, რომ აღნიშნული პატარა ეკლესია 1830-40-იანი წლების საარქივო დოკუმენტაციაში ნახსენები იგივე „სურბ ნშან“ ეკლესიაა.

არქიტექტურა: „სურბ გევორგ“ ეკლესია წარმოადგენს ნაცრისფერი ტუფისაგან აშენებულ, ბაზილიკური ტიპის, ერთ საერთო დარბაზულ ნაგებობას.ზოგადი ზომებია- 16,32x5,85 მ. სამხრეთ და ჩრდილოეთ კედლებზე ნახევრად ღრმა სარკმელებია გამოჭრილი. შესასვლელი დასავლეთის მხარეს აშენებული სამსართულიანი სამეკლოს მარჯვნივ მდებარეობს, რომლის ზედა ნაწილშიც ორი წარწერაა. სამრეკლოს ცალკე კიბეებით მოწყობილი შესასვლელი აქვს, რომელიც სამრეკლოს მარცხენა კედელს ეყრდნობა. ეკლესიის ჩრდილოეთ მხარეს წმინდა საკურთხეველია. ეკლესიის შესასვლელის ზედა ნაწილში არსებული სომხურენოვანი წარწერა იკითხება: «Սուրբ Գեւորգ եկեղեցի։ Այս մասին հիշեցնում է Մեհրաբի քահանայի, Մեհտեսի Հավակիմի եւ որդի Մարգարի եւ Օհանի։ Գրագիր - 1867 թ. (1867)».

სამრევლო მღვდლები: სოფ. ღუშჩის „სურბ გევორგ“ ეკლესიის მღვდლად იხსენიება მღვდელი ჰოვანეს ტერ-ჰაკობიანი[8]. მღვდელმსახურობდა 1860-1880-იან წლებში.

სკოლა: საქართველოს და იმერეთის ეპარქიის საწინამძღვრო ფონდის საარქივო დოკუმენტების მონაცემების ტანახმად, სოფ. ღუშჩის დაწყებითი სკოლა 1908 წელს გაიხსნა. სკოლის სამეურვეო საბჭოს შემადგენლობაში იყვნენ ხაჩატურ ნალბანდიანი, გევორგ ავეტისიანი, იგნატიოს მეჰრაბიანი, გევორგ სიმონიანცი[9].

ეკლესიის განახლება და ხელახლად კურთხევა: სოფ. ღუშჩის „სურბ გევორგ“ ეკლესიას 2003 წელს ჩაუტარდა რესტავრაცია, წარმოშობით ღუშჩელი, სტეფან ბაროიანის შემოწირულობით. 2004 წლის 7 აპრილს, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვრის, მისი ყოვლადუსამღვდელოესობის ეპისკოპოს ვაზგენ მირზახანიანის მიერ, სამცხე-ჯავახეთის და წალკის საერთო ეპარქიალური ვიკარიატის ვიკარიუსის არქიმანდრიტ ბაბგენ სალბიანის და ადგილობრივი სასულიერო დასის მონაწილეობით, ხელახლად იკურთხა „სურბ გევორგ“ ეკლესია [10].

საქართველოს სომეხთა ეპარქია

საქართველოს სომხური ისტორიულ კულტურული მემკვიდრეობის შესწავლის ცენტრი

[1] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3800, թ. 4-ի շրջ.:

[2] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 457, թ. 56:

[3] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3811, թ. 71-ի շրջ.-72:

[4] სეა, ֆ. 53, ց. 1, գ. 3848, թ. 75:

[5] ა. ხ. დავთიანი, სომხური და შერეული საცხოვრებელი ადგილები საქართველოში, ერევანი, 1997, გვ. 373.

[6] „არძაგანქ“, 1885, N 3, გვ. 40:

[7] საქართველოს სომხური ისტორიულ კულტურული მემკვიდრეობის შესწავლის ცენტრი.
საქართველოს სომეხთა ეპარქია.

[8] სეა, ֆ. 53, ց. 2, գ. 3772, թ. 2; գ. 3774, թ. 2; գ. 3798, թ. 3:

[9] სეა, ֆ. 35, ց. 1, գ. 376, թթ. 1-2 և շրջ.:

[10]https://armenpress.am/arm/news/403741/tsalkayi-shrjanum-kverabacvi-sb-gevorg-ekexecin.html

ღუშჩი- „სურბ გევორგ“ ეკლესია

დაკავშირება