2023 წლის 26 თებერვალს, თბილისის სურბ გევორგ მთავარ საკათედრო ტაძარში, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვრის, არქიმანდრიტ კირაკოს დავთიანის საპატიო წინამძღოლობით, საკვირაო წმინდა წირვა აღევლინა საკურთხევლის დახურული ფარდის უკან. ღირსმა მღვდელმა ვირაპ ღაზარიანმა სათანადოდ იქადაგა სომეხთა სამოციქულო წმიდა ეკლესიის კალენდრით დაწყებული დიდი მარხვის მეორე კვირა დღის მნიშვნელობაზე. მღვდელმა ვირაპმა თავის ქადაგებაში ისაუბრა ასევე 1988  წლის 27-29 თებერვლის პერიოდში საბჭოთა აზერბაიჯანის ქალაქ სუმგაითის სომეხი მოსახლეობის წინააღმდეგ განხორციელებულ ხოცვა-ჟლეტასა და მასობრივ გადასახლებაზე.

მორწმუნეებით სავსე ტაძარში, რომელთა შორისაც საგრძნობი იყო ახალგაზრდების ყოფნა, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვრის საპატიო წინამძღოლობითა და სასულიერო და დიაკვანთა დასის მონაწილეობით, პანაშვიდის წესი აღესრულა არმენოფობიას შეწირული უდანაშაულო ადამიანების სულების სიმშვიდისათვის.

კურთხეულ იყავთ მართალთა ხსოვნით.

19მთებერვალს, სომეხთა სამოციქულო წმიდა ეკლესიამ ძირითადი ბარკენდანის დღესასწაული იზეიმა. წმინდა წირვა საკურთხევლის დახურული ფარდის ფონზე აღევლინა. საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა კირაკოს დავთიანმა, დამსწრეებს ძირითადი ბარეკენდანის დღესასწაული მიულოცა, და მოუწოდა მათ, რომ ძირითადი ბარეკენდანის დღესასწაულის მომდევნო დღიდან დაწყებული დიდი მარხვის გზას სულიერად მომზადებულნი დაადგნენ, რათა ლოცვითა და სუფთა სულით ვიზეიმოთ აღდგომის ბრწყინვალე დღესასწაული.

19 თებერვალს ასევე დიდი სომეხი პოეტის, ჰოვანეს თუმანიანის, დაბადების დღეა, რომელიც თბილისში ყოველწლიურად სხვადასხვა ღონისძიებით აღინიშნება. დედაქალაქში დიდი ლორელის 154-ე წლის იუბილეს აღნიშვნა პოეტის თბილისური სახლიდან დაიწყო, სადაც იგი ცხოვრობდა და ქმნიდა. თუმანიანი მისი შემოქმედებითი საქმიანობით გახდა სომეხი და ქართველი ხალხების მეგობრობის სიმბოლო, ორი ქვეყნის ლიტერატურის დამაკავშირებელი ხიდის დამაარსებელი.

დღის სტუმრები გახლდნენ ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის „შარლ აზნავურის“ სახელობის კულტურის ცენტრის დელეგაცია - ცენტრის დირექტორის, კარინე დავთიანის ხელმძღვანელობით, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვარი, არქიმანდრიტი კირაკოს დავთიანი, სომხეთის რესპუბლიკის საგანგებო და სრულუფლებიანი ელჩი საქართველოში, ბატონი აშოტ სმბატიანი, სტუმრები ერევნიდან და თბილისიდან.

ელჩმა სმბატიანმა თავის გამოსვლაში ისაუბრა მსოფლიო ლიტერატურაში თუმანიანის როლსა და აღიარებაზე, ხაზი გაუსვა სხვადასხვა ქვეყანაში საკუთარი დიპლომატიური საქმიანობის პერიოდში თარგმანებისა და გამოცემების მეშვეობით როგორც თუმანიანის შემოქმედების საუკეთესო ნაწარმოებების, ასევე სომხური ლიტერატურისა და კულტურის ადგილობრივი საზოგადოებისათვის მისაწვდომობის მნიშვნელობას.

თუმანიანის შვილთაშვილმა, ალიონა კოლესნიკოვამ, ბაბუის დაბადების დღეზე „ჰოვანეს თუმანიანის სახლი“ - ცენტრს საოჯახო ალბომი გადასცა, სადაც ჰოვანეს თუმანიანის მიერ საკუთარი ქალიშვილის - სედასათვის მიწერილი წერილები და ბალადა „პოღოს-პეტროსი“ ინახებოდა.

საკუთარ გამოსვლებში „შარლ აზნავურის“ სახელობის კულტურის ცენტრის დირექტორმა, კარინე დავთიანმა და ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობის დირექტორმა, კარენ გრიგორიანმა დააფასეს სამეცნიერო, კულტურულ-საგანმანათლებლო ცენტრის საქმიანობა და ცენტრს თანამშრომლობის ახალი გზები შესთავაზეს.

ჰოვანეს თუმანიანის ყოფილ სამუშაო ოთახში საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვარს, არქიმანდრიტ კირაკოს დავთიანსა და ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორს, ბ-ნ ჰოვანეს ჰოვანისიანს შორის თანამშრომლობის მემორანდუმის ხელმოწერის ცერემონია გაიმართა, ამ უკანასკნელის არყოფნის გამო, მას წარმოადგენდა „შარლ აზნავურის“ კულტურის ცენტრის დირექტორი, კარინე დავთიანი. სტუმრებმა სტრუქტურების წარმომადგენლებს არმენოლოგიის წიგნები გადასცეს.

დღესასწაული „ჰოვანეს თუმანიანის სახლი“ ცენტრში ტრადიციული ჩაის სუფრით დასრულდა.

თბილისში მიმდინარე ღონისძიებები სომეხ მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა ხოჯივანქის პანთეონში გაგრძელდა, სადაც დიდი პოეტი განისვენებს. პანაშვიდის აღსრულების შემდეგ, სიტყვით გამოვიდა სომხეთის რესპუბლიკის ელჩი საქართველოში აშოტ სმბატიანი. ბატონი სმბატიანი ღონისძიებაზე ხელცარიელი არ იმყოფებოდა. მას წარმოდგენილი ჰქონდა გერმანიაში, ორ - სომხურ და გერმანულ ენებზე გამოცემული თუმანიანის ნაწარმოებების კრებული. თუმანიანის დღე ბავშვების მიერ პოეტის ნაწარმოებების მხატვრული კითხვით დამშვენდა.

დამსწრეებმა ყვავილებით შეამკეს თუმანიანის საფლავი, ხოლო დღე ცხონებული ლევონ ანანიანის მიერ დაარსებული და თბილისელ სომეხ საზოგადოებაში აწ გარდაცვლილი ანაჰიტ ბოსტანჯიანის მიერ დამკვიდრებული წიგნების ჩუქების ცერემონიით დასრულდა, რომელსაც პოეტის ქალიშვილები, გაიანე და მარინე  ბოსტანჯიანები  აგრძელებენ.

თუმანიანის იუბილესადმი მიძღვნილი ღონისძიებები ეპარქიის „ჰაიარტუნ“ ცენტრში გაგრძელდა, რომელიც ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის „შარლ აზნავურის“ სახელობის კულტურის ცენტრისა და საქართველოს სომეხთა ეპარქიის „ჰაიარტუნ“ ცენტრის შემოქმედებითი ჯგუფების ერთობლივ კონცერტს მასპინძლობდა. კონცერტი ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის „შარლ აზნავურის“ სახელობის კულტურის ცენტრისა და საქართველოს სომეხთა ეპარქიის „ჰაიარტუნ“ ცენტრის მუსიკალური გუნდების მიერ ერთობლივად შესრულებული სიმღერით - „სამშობლო“ (სომხ. „ჰაირენიქ“) დასრულდა. დღესასწაული შეაჯამა და დამსწრეები დალოცა საქართველოს სომეხთა ეპარქიის ქვემო-ქართლის რეგიონის სომხური ეკლესიების სულიერმა მოძღვარმა, არქიმანდრიტმა ზავენ იაზიჩიანმა. მან დამსწრეებს ეპარქიის წინამძღვრის კურთხევა გადასცა და მათ ძირითადი ბარეკენდანის დღესასწაული და დიდი სომეხი პოეტის დაბადების დღე მიულოცა .

ორი ცენტრის ხელმძღვანელები - კარინე დავთიანი და ევგენია მარკოსიანი - შეთანხმდნენ, რომ სიმღერა „სამშობლო“ (სომხ. „ჰაირენიქ“) მათი თანამშრომლობის ჰიმნად გამოეცხადებინათ.

სომეხთა სამოციქულო წმიდა ეკლესიის კალენდრით, 2022 წლის 24 ივლისს უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს ფერისცვალების დღესასწაული აღინიშნება. სომხური ეკლესიის 5 ძირითადი დღესასწაულიდან რიგით მესამე, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის ეკლესიებში სადღესასწაულო საღმრთო ლიტურგიით იზეიმეს. დილიდანვე სადღესასწაულო სამზადისი იყო ეკლესიებში. თბილისსა და საქართველოს სომხებით დასახლებულ რეგიონებში მცხოვრები მორწმუნე ხალხი დიდი ენთუზიაზმით მოდიოდა ეკლესიაში ქრისტეს ფერისცვალების ან, როგორც ხალხი ამბობს - ვარდავარის დღესასწაულში მონაწილეობის მისაღებად.

თბილისის სურბ გევორგ მთავარ საკათედრო ტაძარში სადღესასწაულო საღმრთო ლიტურგია აღავლინა საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვარმა, არქიმანდრიტმა კირაკოს დავთიანმა.

საღმრთო ლიტურგიის მიმდინარეობისას მწირველმა წმინდა მამამ სათანადოდ იქადაგა დღის ღვთიურ მნიშვნელობაზე. ფერისცვალების დღესასწაულით დამტკიცდა ის ჭეშმარიტება, რომ იესო ქრისტე არის ძე ღვთისა. დღესასწაული ღვთის სიყვარულს, მისი მცნებების მოსმენას და ღვთის ნების აღსრულებას, ისევე როგორც იესოსთან ერთად ფერისცვალებას და გარდასახულ იესოსთან ერთად ახალი ცხოვრების დაწყებას გვასწავლის, რაც კაცობრიობას სიკეთეს, სიყვარულს, მშვიდობას და სულიერ გაბრწყინებას მოუტანს. წმინდა მამამ მორწმუნეებს ცხოვრების სულიერი ფასეულობებით გამდიდრების, სიკეთის ქმნის, მოწყალებისა და მიმტევებლობისკენ მოუწოდა.

საღმრთო ლიტურგიის დასასრულს, ეპარქიის წინამძღვრის და სასულიერო დასის მიერ მფარველი ლოცვის წაკითხვის და მრევლის დალოცვის შემდეგ, სადღესასწაულო განწყობა ეკლესიის ეზოში გაგრძელდა. სადღესასწაულო დღე ისტორიულად იქცა. საქართველოს სომეხთა ეპარქიის მთავარ საკათედრო ტაძარში, მე-13 საუკუნეში აშენებულ სურბ გევორგ ეკლესიაში, დაიდგა რიგით მეორე ხაჩქარი, რომელიც უძველესი ცივილიზაციის მატარებელი ქვეყნების ხალხების რწმენისადმი ერთგულების, პატრიოტიზმის, მეგობრობის მარადიულობის მდუმარე მოწმეა.

ტუფის ქვაზე ნაკვეთი ხაჩქარის დადგმის ინიციატივა სომხეთის რესპუბლიკაში მცხოვრები კარენ ხაჩატრიანის ოჯახს ეკუთვნის და სწორედ აღნიშნული ოჯახის ქველმოქმედებითაც დაიდგა იგი. ხაჩქარის იდეა მშვიდობის სურვილში მდგომარეობს, რაც თითოეული ერის სანუკვარი ოცნებაა. ქრისტეს ნეტართა აღნიშნული სურვილი ხაჩქარის კვარცხლბეკზეა ამოტვიფრული: „ნეტარ არიან მშვიდობისმყოფელნი, რამეთუ მათ ღვთის ძეებად იწოდებიან“. მართლაც, იმ ხალხების ლოცვა, რომელთაც უნახავთ და გამოუვლიათ ომის სისასტიკე, შეეხება იმას, რომ იცხოვრონ მშვიდობიანი ცის ქვეშ და ჰქონდეთ უსაფრთხო ცხოვრება.

სასულიერო და დიაკვანთა დასის მონაწილეობით, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვრის არქიმანდრიტ კირაკოს დავთიანის მიერ შესრულდა ხაჩქარის წმინდა მირონით კურთხევის წმინდა წესი. წმინდა მამამ მიულოცა ცერემონიაზე დამსწრე ხაჩატრიანების ოჯახის წევრებსა და ახლობლებს და გამოხატა დაფასება ეკლესიის წინაშე შესრულებული კეთილშობილური საქმისთვის.

ამის შემდეგ ეკლესიის ეზოში გაიმართა ეპარქიის „ჰაიარტუნ“ ცენტრის საკონცერტო პროგრამა. ცენტრის ხელმძღვანლის, ევგენია მარკოსიანის წარდგენით შემოქმედებითი ჯგუფების, „ტარონ“ ქორეოგრაფიული ანსამბლის, სოლისტებისა და აკომპანიატორთა მიერ ერთმანეთის მიყოლებით შესრულდა მხიარული სიმღერები და ცეკვები (ეპარქიის კულტურის განყოფილების პასუხისმგებელი - სურენ აბრამიანი).

წარმართული დროიდან შემორჩენილმა და ქრისტიანული ელემენტებით დატვირთულმა წუწაობის ჩვეულებამ, ან ვარდავარმა თავისი გამოხატულება პოვა წუწაობის დაწყებით. ვარდის წყლით განწმენდის მხიარული და სახალისო სანახაობის მონაწილენი გახდნენ მოხუცები და ახალგაზრდები, ადგილობრივი მაცხოვრებლები და ტურისტები, რომლებიც გაოცებულნი, დიდი ცნობისმოყვარეობით შესცქეროდნენ, თუმცა ამავე დროს სიხარულით უერთდებოდნენ მათ, ვინც წუწაობდნენ და მხიარულობდნენ.

იესო ქრისტეს ფერისცვალების დღესასწაულთან დაკავშირებით სადღესასწაულო ზეიმი გაიმართა ბათუმის „სურბ ფრკიჩ“, ახალციხის „სურბ გრიგორ ლუსავორიჩ“, ახალქალაქის „სურბ ხაჩ“, ნინოწმინდის „სურბ სარგის“ და მიმდებარე სოფლების ეკლესიებში. წალკის რაიონის სომხებით დასახლებულ სოფლებს საეკლესიო დღესასწაულების აღნიშვნის საკუთარი ჩვეულება აქვთ. ტრადიციულად ვარდავარის დღესასწაული სოფელ აიაზმაში აღინიშნება, სადაც რეგიონის სხვადასხვა სოფლიდან მორწმუნეები იკრიბებიან და დღესასწაულს ალამაზებენ საკონცერტო პროგრამით და წუწაობით.

პირველი ივნისი ბავშვთა დაცვის საერთაშორისო დღედ არის გამოცხადებული და სხვადასხვა ქვეყანაში იგი სასიამოვნო და სახალისო ღონისძიებებით აღინიშნება. ბავშვთა დაცვის დღე პატარებს ბავშვობის ახლებურ სიხარულს ჩუქნის, ხოლო დიდებს ახსენებს, რომ თითოეული ბავშვი მშვიდობიან სამყაროში უნდა ცხოვრობდეს, გრძნობდეს მშობლების მზრუნველობას და ჰქონდეს სიყვარულით და სითბოთი სავსე ბავშვური ყოველდღიურობა.

2022 წლის პირველი ივნისი სადღესასწაულო იყო ასევე საქართველოს დედაქალაქსა და სხვადასხვა რეგიონში მცხოვრები სომეხი ბავშვებისათვის. საქართველოს სომეხთა ეპარქიის წინამძღვრის ნაცვლის  არქიმანდრიტ კირაკოს დავთიანის კურთხევით, ბავშვებისათვის ამაღლებული განწყობის შესაქმნელად და მათთვის მხიარული სიურპრიზების მოსაწყობად ეპარქიის ეკლესიებში სხვადასხვა ღონისძიება მოეწყო.

თბილისში, საქართველოს სომეხთა ეპარქიის „სურბ მოვსეს ხორენაცი“ საბავშვო ბაღში, აღმზრდელ-პედაგოგთა ევგენია მარკოსიანის, აიდა ბაზოიანის, სიუზანა ბრუტიანის, ძიძა  ერინაზ ბაღდასარიანის მზრუნველობითა და ძალისხმევით საკუთარი ბავშვობის მხიარულ დღეებს ატარებს დაახლ. 40 დედაქალაქელი ბავშვი. ისინი აქ აღიზრდებიან და იღებენ დაწყებით სასკოლო ცოდნას.  ბავშვთა დაცვის დღის პატარებისათვის გასალამაზებლად  და საჩუქრებით მათ გასახარებლად საბავშვო ბაღს ეწვია არმენ ჰოვანესიანი თავის შეუდარებელ - მოსაუბრე, მოცეკვავე და მომღერალ თოჯინებთან ერთად. მეთოჯინემ თავის „თანამშრომელ“ თოჯინებთან ერთად ბავშვებს გულწრფელი სიცილი და ამაღლებული განწყობა შეუქმნა. ხოლო საინტერესო  თამაშმა „ვერნაკჭუჭ“, რომელშიც ორ ჯგუფად ჩაერთნენ  ბავშვები, გამოავლინა ის თუ რომელმა მათგანმა იცოდა უკეთ სომხური ზღაპრები, საბოლოოდ გამარჯვებულმა საჩუქარი დაიმსახურა.  

მხიარული სადღესასწაულო განწყობა გაგრძელდა სურბ ეჯმიაწინ ეკლესიის ეზოში. აქ ბავშვების ნაწილი ჩაერთო ასფალტზე ცარცით ხატვის გასართობ აქტივობაში, ნაწილი კი სახისა და ხელების მოხატვის სიამოვნებას მიეცა და აღფრთოვანებულნი უცქერდნენ ერთმანეთის ახალ გარეგნობას.

ბავშვთა დღესასწაული დატვირთული იყო ასევე სასიამოვნო სიურპრიზებით. ეკლესიის ერთგულმა ქალბატონმა ირინა სარგისიანმა სასიამოვნო საჩუქრები გადასცა თითოეულ პატარას. ხოლო ეკლესიის ჯვრის ნათლია სამველ პოღოსიანი ბავშვებს სხვადასხვა ტკბილეულითა და ნაყინით გაუმასპინძლდა. ამაღლებულმა განწყობამ, ულამაზესმა საჩუქრებმა და ფერადმა ბუშტებმა ბავშვებს მოგონებებში აღუბეჭდა პირველი ივნისის დღესასწაული და სახალისო ღონისძიებები.

დღე სადღესასწაულო იყო ასევე საქართველოს სომეხთა ეპარქიის რუსთავის, ბათუმის, ახალქალაქის, ნინოწმინდის, ახალციხის ცენტრების და სხვადასხვა სოფელში მოქმედი საბავშვო ბაღების აღსაზრდელთათვის. ადგილობრივი პედაგოგების და აღმზრდელების ძალისხმევით ორგანიზებული სიმღერების, ცეკვების, სხვადასხვა თამაშების, სიურპრიზებისა და საჩუქრების შედეგად პირველი ივნისი ბავშვებისათვის გახდა დაუვიწყარი.