„არაჯავორაც“ მარხვის ბარეკენდანი (ყველიერი)

„არაჯავორაც“  მარხვა დამახასიათებელია მხოლოდ სომეხთა ეკლესიისათვის. იწყება დიდ მარხვამდე სამი კვირით ადრე. მრევლს მოეთხოვება მძიმე მარხვა.  ძველად ამ დღეებში ნებადართული იყო   მხოლოდ პურისა და მარილის ჭამა,  წირვა არ აღევლინებოდა. „არაჯავორაც“ მარხვის საიდუმლო   წარმართულ   სიბილწეთაგან ადამიანის გრძნობის ხუთი ორგანოს განწმენდაა. ძველად იყო ჩვეულება ნათლობამდე ხუთი დღით ადრე მარხვაზე ყოფნისა, რისი წყალობითაც ტრდატი და მასთან ერთად სხვები  გადარჩნენ, ამიტომაც „არაჯავორაც“ მარხვას ეწოდება გადარჩენის - ხსნის მარხვა. სომეხთა ეკლესიის სწავლულთა აზრით, „არაჯავორაც“ მარხვა დააფუძნა წმინდა გრიგოლ განმანათლებელმა, ზემოაღნიშნული მარხვის ხსოვნის ნიშნად. ამ მარხვის „არაჯავორაც“ სახელწოდების ორი ინტერპრეტაცია არსებობს, პირველი - როგორც დიდი მარხვის წინამორბედი, მეორე - როგორც სომეხთა პირველი მარხვა. „არაჯავორაც“ მარხვას გაუგებრობით უწოდებდნენ ასევე სურბ სარგისის მარხვას, ვინაიდან აღნიშნული მარხვის მომდევნო შაბათ ზეიომებენ დღეს სურბ სარგისის დღესასწაულს.  შუა საუკუნეებში ბერძნები და ქართველები  ადანაშაულებდნენ სომეხთა წმიდა ეკლესიას „არაჯავორაც“ მარხვის სურბ სარგისის სახელთან დაკავშირებისათვის, რომლესაც ისინი  მიაწერდნენ ჯადოქრობებს. სომეხი ისტორიკოსების ცნობების თანახმად, „არაჯავორაც“ მარხვა ქართველებსა და ბერძნებსაც ჰქონდათ.  

„არაჯავორაც“ მარხვის მე-5 დღეს (პარასკევი) იხსენიებენ  წმინდა ჰოვნანის ქადაგებებს და ნინვეს   მონანიებას, არა როგორც წმინდა ჰოვნან წინასწარმეტყველის დღესასწაულს, არამედ როგორც დიდი  მონანიებისა და   მარხვის მაგალითი.